در دنیای کسب‌وکار و کارآفرینی مفاهیمی چون منتورینگ، منتور و منتی زیاد به گوش می‌خورد.
تاریخچه منتورینگ به اسطوره‌های یونان باستان در داستان ادیسه هومر برمی‌گردد. ادیسه در جنگ با تروجان‌ها فرزند خود را رها کرده و آن‌ها را برای آموزش و راهنمایی نزد خدمتکارش، منتور، می‌سپارد.
منتور یا همان “mentor” در لغت به معنای مربی و معلم است و در اصطلاح به فردی آگاه و باتجربه در حوزه‌ای خاص که به دیگران کمک می‌کند دانش و مهارتشان را در آن حوزه تقویت کنند، گفته می‌شود. در مقابل، واژه منتی یا "mentee" به کسی گفته می‌شود که از منتورها مشاوره و راهنمایی می‌گیرد.
منتورینگ یا “mentoring” به رابطه‌ی بین منتور و منتی، یا همان فردی که از او تعلیم می‌بیند گفته می‌شود. استفاده از منتورینگ نه تنها نشانه ضعف نیست، بلکه نشاندهنده یک تصمیم بسیار حرفه‌ای و عاقلانه است. حتی ثروتمندترین و موفق‌ترین افراد هم در حوزه کسب‌وکار از مشاوره و کمک منتورها استفاده می‌کنند.
اکثر افراد در زندگی خود به دنبال یک قهرمان می‌گردند تا بتوانند شیوه او را تقلید کنند و به جایگاه او برسند. این تمایل و الگوی ذهنی عموماً در کودکی افراد شکل می‌گیرد. رفتار کودکان وابسته به الگو‌برداری است که از اطرافیانشان انجام می‌دهند و معمولاً نمی‌توان چیزی را با گفتگو به آن‌ها آموزش داد. این نوع نگرش می‌تواند در عین سازنده بودن بسیار هم مخرب باشد. اگر افراد به تقلید کورکورانه از یکدیگر و یا حتی قهرمان فرضی زندگی‌شان بپردازند ممکن است به مسیرهای گمراه‌کننده کشیده شوند. در عین حال استفاده از تجارب مفید و دانش بسیاری از افراد موفق می‌تواند افراد را از مواجهه با خطاهای تکراری، اتلاف وقت و انرژی دور کند. از این رو بسیار حائز اهمیت است که این تقلید و الگو‌برداری، از چه کسی و چگونه صورت پذیرد.
منتورینگ معمولاً عملی پرهزینه است زیرا که منتور به صرف زمان و هزینه‌های گزاف و آزمون خطاهای بسیار به تجربیاتش رسیده و تنها با مطالعه چند کتاب و گذراندن واحدهای آموزشی در دانشگاه نمی‌توان به دانشی که او با تجربه و حضور در بازار کسب کرده، رسید. پس منصفانه است که دستیابی به این ارزش، هزینه‌بر باشد.
اکثر کارآفرینان به برنامه منتورینگ نیازمند هستند؛ زیرا فرایند کارآفرینی، فرایندی پرریسک و نیازمند داشتن مهارت‌های زیادی در حوزه‌های فردی و اجتماعی است، لذا کمتر دیده می‌شود کارآفرینان تمامی مهارت‌های لازم جهت راه‌اندازی یک کسب‌وکار را به تنهایی داشته باشند.
1. به صورت حرفه‌ای یا در یک حوزه خاص: در این صورت منتور در زمینه فعالیت منتی دارای سال‌ها تجربه و دانش است. اطلاعاتی راجع به مسیر شغلی مثل کشف ظرفیت‌های جدید، نحوه هدف‌گذاری و شناسایی منابع از موارد فعالیت در این حوزه است.
2. روانشناسی: در این صورت منتور بیشتر نقش پشتیبانی عاطفی و الگو را برای منتی دارد و رابطه‌ای غیررسمی و دوستانه بین آن‌ها برقرار می‌شود.
منتورینگ به طور کلی به دو دسته رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شود.
قطعاً در بررسی مفهوم منتورینگ به واژه کوچینگ هم برخورد خواهیم کرد و گاهی تصور می‌شود که معنی یکسانی داشته باشند. البته ممکن است در لغت همین‌طور باشد ولی در عمل باهم تفاوت‌هایی دارند.
کوچینگ دیدی کوتاه‌مدت دارد و بیشتر روی عملکرد اجرایی افراد کار می‌کند در حالی که منتورینگ دید بلندمدت داشته و روی عملکرد توسعه‌ای فرد در همه ابعاد زندگی تمرکز می‌کند. در فرایند کوچینگ کمک می‌شود تا افراد ویژگی‌های ذاتی خود را بهتر بشناسند ولی در منتورینگ تلاش می‌شود تا با تجربیات شخصی، فرد را در افزایش اعتماد به نفس هدایت نمود. با این حال کوچینگ و منتورینگ در یک چیز مشترک هستند و آن توجه و تمرکز بر عملکرد آینده است.
در خصوص تمامی مشکلاتی که انسان در زندگی ممکن است با آن‌ها مواجه شود چه در حیطه کسب‌وکار و چه در حیطه شخصی، می‌توان از مشاور یا منتور کمک گرفت. در هر دو حالت نیز ممکن است نتیجه این اقدام مفید یا غیرمفید باشد. پس تفاوت اصلی مشاوره و منتورینگ در ماهیت عملکرد آن‌ها نیست.
مشاور دارای تخصص است ولی تجربه منتور را ندارد. در فرایند مشاوره بیشتر تمرکز بر گذشته افراد است در حالی که در منتورینگ تمرکز روی آینده است.
برای آنکه منتورها به افراد قابل اعتمادی تبدیل شوند می‌بایست نکاتی را در رفتارشان رعایت نمایند، به عبارتی دیگر باید ویژگی‌های یک فرد راهنما را داشته باشند تا بتوان به توصیه‌های آن‌ها با خیال راحت عمل کرد.
داشتن مهارت ارتباطی تنها برای برقراری رابطه بهتر با منتی نیست بلکه ارتباطات آن‌ها با دیگر افراد موفق و حتی منتی‌های قبلی نیز می‌تواند در نحوه هدایت منتی نقش مؤثری داشته باشد. گاهی می‌تواند منتی را با افراد آگاه دیگری که می‌شناسد معرفی کرده تا از دانش آن‌ها نیز بهره‌مند شود.
در دنیای منتورینگ، منتورها عموماً نقش هدایتگر و مشاور را بازی می‌کنند. آن‌ها ضمن الهام‌بخش بودن، باید شنونده خوبی نیز باشند و به جای نقد و عیب‌جویی با تشویق، افراد را حمایت و رهبری نمایند.
دنیای منتورینگ فراتر از در اختیار گذاشتن تجربیات یک فرد با فرد دیگر است. وظیفه اصلی منتورها ایجاد باورهای مثبت و سازنده در افراد و امیدبخشی به آن‌ها است. در واقع می‌توان گفت اصلی‌ترین بخش وظایف آن‌ها در حوزه روانشناسی است. توصیه‌های منتورها باید به صورت چراغ قوه‌ای باشد که مسیر را روشن می‌کنند تا فرد خودش ببیند و تصمیم بگیرد، این که دقیقاً گفته شود چه کاری باید انجام شود روشی غیرحرفه‌ای در منتورینگ محسوب می‌شود.
از دیگر وظایف مهم منتورها نشان دادن نقشه راه است. معمولاً افراد پس از ورود به مسیر آموختن نمی‌دانند در ادامه مسیر چه چیزی انتظار آن‌ها را می‌کشد و نقطه نهایی مسیر را نمی‌دانند، در این صورت وظیفه منتور نشان دادن نقشه راه با توجه به اهداف منتی و استعدادها و ظرفیت‌هایش است. در این راستا منتور باید دید وسیعی نسبت به بازار داشته باشد و بتواند مسائل را از جوانب مختلف بررسی نماید و از شعار دادن پرهیز کند.
اگر بخواهیم فرایند منتورینگ را توضیح دهیم می‌توانیم بگوییم ابتدا باید از هدف‌گذاری شروع کرده سپس با برقراری اعتماد بین طرفین به جمع‌آوری داده پرداخته شود. مرحله بعد برنامه‌ریزی بر اساس اهداف تعیین شده و اجرای آن برنامه است. در نهایت باید مراحل اجرا مرتباً ارزیابی و راه‌های بهسازی آن بررسی شود.
این فرایند شامل موارد زیر است:
فرایند منتورینگ باید شامل یک راهنمای کامل و جامع برای منتی باشد.
منتورینگ در تعریف، ساده به نظر می‌رسد اما همان‌طور که گفته شد، دنیای منتورینگ دنیای وسیعی است که مسیر آن بسیار پرچالش خواهد بود.
ورود به دنیای منتورینگ می‌تواند مزایای زیادی برای افراد داشته باشد هم برای منتورها و هم برای منتی‌ها، از این رو که فرایند یادگیری و تبادل اطلاعات به صورت دوطرفه وجود دارد، درست است که منتی چیزهای بیشتری خواهد آموخت ولی برای منتورها هم زمینه کسب اطلاعات بیشتر و گسترش ارتباطات وجود دارد.
همیشه دیده‌ایم که افراد از یک نفر به عنوان قهرمان زندگی‌شان صحبت می‌کنند، همان‌طور که اشاره شد این یک نیروی غریزی در انسان‌ها است که گاه باعث پیشرفت او می‌شود و گاهی گمراه‌کننده خواهد بود. منتورینگ به معنای راهنمایی و هدایت گرفتن از شخصی است که توانایی و تجربه‌ای خاص دارد و به نوعی الگوی افراد در پیمودن مسیری مشخص است. آنچه منتور را از دیگر افرادی که از آن‌ها دانش و مهارتی را می آموزیم متمایز می‌کند، تجربه‌ای است که منتور به دست آورده است.
مانند هر چیز دیگری که دو وجه خوب و بد دارد دنیای منتورینگ هم از این قاعده مستثنی نیست و بسیار مهم است که در یافتن منتور مناسب مطابق با نکات گفته شده، دقت کافی شود.
برای مطالعه بیشتر می‌توانید به مقاله آشنایی با مفاهیم اولیه کارآفرینی و نوآوری و کارآفرینی مراجعه کنید.
نظرات