جمعه 20 دی‌ماه ترامپ در دور جدید تحریم‌ها علیه ایران، از تحریم صنعت فولاد خبر داد. این تحریم‌ها اگرچه دفعات پیش نیز اعمال شده بود، اما اینبار هدف اصلی، صنعت فولاد، مس و آلومینیوم ایران بود.

تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌‌ها و صنایع مختلف به سال‌های اول انقلاب برمی‌گردد. آمریکا از سال‌های ابتدایی انقلاب در مراحل مختلف اقدام به تحریم صنایع ایران کرده است.در طی سالیان گذشته آن‌ها ابتدا در تلاش بودند تا مانع از پیشرفت تحقیقات هسته‌‌ای ایران شوند، سپس تلاش کردند تا مانع افزایش و حتی کاهش صادرات نفت ایران شده و به موازات آن مؤسسات و افرادی که در ارتباط با امور مالی بودند را تحریم کردند.

در لیست تحریم‌های جدید، نام شرکت‌های صنعت فلزات به چشم می‌خورد که برخی از آنان مانند فولاد اصفهان، شرکت معدنی و صنعتی چادرملو، شرکت صنعت و معدن گل‌گهر و شرکت فولاد کاوه جنوب از شرکت‌های بزرگ بورسی هستند. اما سؤال اینجاست که چرا این صنایع تحریم شدند و این تحریم‌ها چه تأثیری بر این صنایع دارند؟

سهم بزرگ صادرات غیرنفتی، علت اصلی تحریم صنعت فولاد

• با توجه به کاهش چشمگیر فروش نفت، نقش تولیدات غیرنفتی در اقتصاد ایران به شدت افزایش یافته است. یکی از بخش‌های مهم صنعت که به سمت توسعه حرکت می‌کند صنعت فولاد است.
• در سال 1397 بر اساس آمار ارائه شده در گزارش عملکرد تجارت خارجی، تنها 3 درصد از سهم صادرات ایران متعلق به کالاهای معدنی بود. طبق این آمار در 6 ماهه اول سال 1398، 25 درصد از صادرات غیرنفتی به مواد معدنی اختصاص داشت. این مسئله به‌خوبی نشان می‌دهد که چرا آمریکا اقدام به تحریم این صنایع کرده است.
• در بین صنایع معدنی، فولاد سهم بیشتری از صادرات را به خود اختصاص داده است به‌گونه‌ای که پیش‌بینی می‌شود تا انتهای سال 1398، به رقم 11 میلیون تن صادرات فولاد دست پیدا کنیم.

در نمودار زیر نسبت صادرات چدن، آهن و فولاد نسبت به سایر فلزات نشان داده شده است.

 

تأثیر تحریم‌ها بر صنایع معدنی

• در نگاه اول به نظر می‌توان شاهد تکرار اتفاقاتی بود که پیش از این برای نفت رخ داد؛ اما با نگاه دقیق‌تر می‌توان به این موضوع پی برد که این فلزات همانند نفت به راحتی قابلیت جایگزینی ندارند. تولید انرژی، اصلی‌ترین کارکرد نفت است اما دوران پادشاهی نفت به عنوان ماده اصلی تولید انرژی رو به زوال است و سوخت‌های جدیدی جایگزین آن می‌شوند؛ اما این موضوع درخصوص فلزات صادق نیست. این فلزات به خصوص فولاد در صنایع مختلف دنیا نقش مهمی ایفا می‌کنند و در صورت کاهش عرضه آن‌ها قیمت صنایع به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. تأثیر بر روی قیمت درنهایت می‌تواند موج تورمی جدیدی در سطح جهان ایجاد کند.
• از سوی دیگر صادرات نفت، نیاز به نفت‌کش‌های مخصوص دارد و به راحتی قابل رهگیری است اما صادرات فولاد راحت‌تر بوده و به راحتی نفت قابل رهگیری نیست.
• موضوع مهم دیگر مهارت ایران در دور زدن تحریم‌ها و شیوه‌های پرداخت آن‌ها در طول سال‌های تحریم است. با این تفسیر شاید در کوتاه مدت شاهد کاهش فروش این شرکت‌ها باشیم اما در بلند مدت می‌توان از سرگرفتن فروش آن‌ها را انتظار داشت.
• با توجه به موارد بررسی شده به نظر می‌رسد صنعت فولاد در حال تبدیل شدن به صنعتی بسیار پربازده است. از همین جهت آمریکا به دنبال تحریم و کاهش فروش آن برآمده است؛ اما ایران به خوبی آموخته تا تحریم‌ها را چگونه دور بزند و این‌گونه به نظر می‌رسد که صنعت فولاد آینده روشنی جهت سرمایه‌گذاری پیش رو خواهد داشت.