در این مقاله به بررسی انتخابات آمریکا و تاثیر آن بر کشورهای جهان و خاورمیانه به همراه پیش‌بینی سیاست‌های احتمالی بایدن و ترامپ درباره‌ی ایران، می‌پردازیم.
بسیاری تصور می‌کنند که جو بایدن می‌تواند تأثیر زیادی در تعاملات ایران و آمریکا داشته باشد. اما واقعیت چیست؟ آیا بایدن می‌تواند به برجام برگردد؟ آیا تفاوت مهمی بین رویکرد جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در قبال ایران وجود دارد؟ در این مطلب سعی داریم ببینیم که بایدن در صورت پیروزی در قبال ایران چه برنامه‌ای خواهد داشت و آیا این برنامه می‌تواند تغییری جدی را برای ایران رقم بزند؟
پیش از هرچیزی بهتر است توضیحی در مورد نحوه تعامل هر حزب با ایران ارائه کنیم. تصور رایج این است که تنها با دموکرات‌ها می‌توان تعامل کرد و با حضور جمهوری‌خواهان در قدرت، وضعیت ایران بدتر می‌شود. اما سابقه تعاملات ایران و آمریکا بعد از انقلاب ایران، نشان داده است که با هر دو حزب می‌توان تعامل کرد. هرچند که برای هر کدام باید روش متفاوتی را در پیش گرفت.
گذشته از این باید در نظر گرفت که نحوه توزیع قدرت اقتصادی-سیاسی جهان در حال تغییر است. به طوری که هژمونی آمریکا در حال تضعیف است و چین در حال تبدیل شدن به یک هژمون (ابرقدرت جهانی) جدید است. اصلی‌ترین مأموریت ترامپ در دور گذشته نیز حفظ هژمونی آمریکا بود. او این کار را با خروج از معاهدات بین‌المللی و فشار مستقیم به چین در جنگ تجاری انجام داد. برای واضح‌تر شدن این مسئله به دو تصویر زیر دقت کنید:
این دو تصویر میزان شراکت تجاری آمریکا و چین را با سایر کشورها نشان می‌دهد. به طوری که تا سال 2000 شریک تجاری اصلی اکثر کشورهای جهان آمریکا بود (که به رنگ آبی نمایان است). اما تا سال 2018 چین جای آمریکا را در تجارت اکثر کشورها گرفته است. لذا اهمیت آمریکا را نباید بیش از اندازه بزرگ جلوه داد و باید آن را در جایگاه خود و همچنین با در نظر گرفتن تغییرات احتمالی آینده بررسی کرد.
گذشته از اشتراکات این احزاب که عمدتاً مربوط به پیروی از سیاست کلی آمریکا می‌شود، درمورد تفاوت آنها به وِیژه در قبال خاورمیانه و ایران چند نکته مهم وجود دارد:
دیدگاه دموکرات‌ها: این گروه معتقدند که باید ایرانی قوی اما کنترل شده در خاورمیانه وجود داشته باشد. تا هم بتوانند منافع اقتصادی خود را در خاورمیانه رحفظ کنند و هم سطح تنش منطقه بیش از حد نشود.
دیدگاه جمهوری خواهان: این گروه معتقدند که خاورمیانه باید تا حد ممکن تکه تکه و تضعیف شود تا هیچ کشوری دست بالا را در مسائل منطقه نداشته باشد. از این رو تا حد ممکن به دنبال تضعیف ایران و سایر کشورها هستند.
دولت اوباما به علت شرایط ویژه‌ای که داشت (ترکیب اوباما، بایدن و جان کری) که هر سه موافق تعامل بیشتر با ایران بودند، برجام را فرصت مناسبی برای شروع تعاملات دید. برنامه کلی آنها در قبال ایران، مذاکره درباره سه موضوع بود که در سه مرحله طرح‌ریزی شد:
اما همانطور که به خاطر دارید، به محض آنکه پرونده هسته‌ای به سرانجام رسید، لابی‌های اسرائیل و عربستان در آمریکا فشارهای خود را آغاز کردند و با انعقاد قراردادهای چندصد میلیارد دلاری یا فشار آوردن به سناتورهای آمریکایی موجب شدند تا ادامه پیشبرد این پروژه دشوار شود.
از جمله این موانع می‌توان به تمدید قانون داماتو برای 10 سال اشاره کرد (قانونی که سرمایه‌گذاری هر آمریکایی را در ایران منع می‌کند). در نهایت نیز ترامپ در سال 2016 پیروز شد و با خروج از برجام کار را سخت‌تر کرد.
اکنون پیش‌بینی می‌شود که بایدن قصد داشته باشد همان برنامه اوباما را با تفاوت‌های اندکی ادامه دهد. یکی از مهم‌ترین اتاق فکرهایی که در دولت احتمالی بایدن حضور خواهد داشت، مرکز امنیت آمریکای نوین است.
این مرکز اخیراً برنامه‌ای تحت عنوان reengaging Iran منتشر کرده است که مبنای کار دولت احتمالی بایدن خواهد بود. در بخشی از این برنامه تصویری ارائه شده است که به طور خلاصه کلیت راهبرد آنها را شرح می‌دهد. ترجمه آن را در ادامه مشاهده می‌کنید:
همانطور که در تصویر آمده است، در 6 ماه ابتدایی ریاست جمهوری بایدن، برنامه‌هایی برای کاهش تنش‌ها در نظر گرفته خواهد شد. اما این برنامه تفاوت‌هایی با برنامه دولت اوباما خواهد داشت. آن هم این است که همزمان با مرحله نخست، برنامه منطقه‌ای نیز پیش خواهد رفت. مرحله نخست شامل کاهش برخی تحریم‌ها، توافق درباره برخی مسائل منطقه‌ای و احیای برجام یا برقراری توافقی جدید است.
مرحله دوم که همزمان با مرحله نخست شروع شده بود، اکنون اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در این مرحله از ایران می‌خواهند تا علاوه بر کشورهای عضو 1+5، با عربستان، اسرائیل و کشورهای حوزه خلیج فارس نیز مذاکره کند و مشکلات خود را با آنها رفع کند. دولت بایدن نیز رایزنی با کنگره را دنبال خواهد کرد تا برخی سیاست‌ها در قبال ایران را تغییر دهد.
آخرین مرحله این مذاکرات به صورت چندجانبه پیش خواهد رفت. در این مرحله دو موضوع کلی مسائل هسته‌ای و مسائل منطقه‌ای ایران دنبال خواهند شد تا به مرور زمان توافقات بهتری با ایران صورت گیرد. البته این مرحله از مذاکرات احتمالاً بین 5 تا 7 سال زمان خواهد برد.
برخلاف بسیاری از ادوار گذشته، انتخابات 2020 آمریکا برای اکثر کشورهای جهان به ویژه خود آمریکا و چین اهمیت بسیار بالایی دارد. این انتخابات دو مسیر ریل‌گذاری متفاوت را برای آمریکا رقم خواهد زد. اگر بایدن در این دوره از انتخابات به پیروزی برسد، لیست بالایی از اولویت‌ها خواهد داشت که شاید ایران در بالای آن جایی نداشته باشد. اما قطعاً تفاوت‌هایی در برخورد با ایران ایجاد خواهد شد که اگر با همراهی ایران پیگیری شود می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات مهمی در رابطه دو کشور شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انتخابات آمریکا و تاثیرات آن می‌توانید کارگاه استراتژی انتخاباتی در آستانه انتخابات آمریکا را در سایت فیندو مشاهده کنید.
بایدن چه خوابی برای ایران دیده است؟ بسیاری تصور می‌کنند که جو بایدن...
نظرات