بازارهای مالی از انواعی برخوردارند که در مطلب انواع بازارهای مالی کدام‌اند؟؛ آشنایی با بازار سهام و بدهی به آن‌ها پرداخته شد. در این مطلب بازار بورس را به طور جداگانه بررسی می‌کنیم. ابتدا به تاریخچه بورس در جهان و ایران اشاره می‌کنیم و پس از آن گام‌به‌گام به چگونگی ورود به این بازار و شناخت انواع موجود آن می‌پردازیم.
واژه بورس، از شخصی به نام «واندر بورس» گرفته شده است که در کشور بلژیک در قرن 15 میلادی زندگی می‌کرد. صرافان و کسانی که قصد دادوستد پول، کالا و اوراق بهادار خود را داشتند مقابل منزل او جمع شده و معاملات خود را انجام می‌دادند و به همین دلیل برای چنین مکانی واژه بورس را برگزیدند.
در سال 1460 میلادی، اولین مرکز بورس اوراق بهادار در شهر انورس بلژیک بنیان شد. اما زمانی این بازار به رسمیت شناخته شد که سهام کمپانی هلند شرقی در قرن 17 در بورس آمستردام منتشر شد.
در بازارهای جهانی امروزه چهار نوع بازار بورس وجود دارد:
در سال 1341 موافقت‌نامه‌ای مبنی بر تأسیس سهام در وزارت بازرگانی تنظیم شد، اما با توجه به شرایط آن زمان، نهایتاً در سال 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس ایران تصویب شد و برای اجرا به بانک مرکزی ابلاغ گردید. در نهایت بورس اوراق بهادار ایران در سال 1346 شکل گرفت و با انجام معاملاتی روی سهام بانک توسعه‌ی صنعت و معدن، به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
بورس اوراق بهادار تهران، قبل از انقلاب اسلامی رونق چندانی نداشت. پس از سال‌های انقلاب و تا قبل از برنامه پنج‌ساله توسعه اقتصادی، تغییرات زیادی در اقتصاد کشور بروز داد که این بازار هم از آن تغییرات اثر گرفت، البته می‌توان این دوره را به‌عنوان دوره تعطیلی بازار سرمایه در نظر گرفت.
برنامه پنج‌ساله اقتصادی پس از جنگ، به‌عنوان بستری برای گسترش اقتصاد، پایه بورس اوراق بهادار بود و همچنین اجرای سیاست‌های خصوصی‌سازی، موجب افزایش گرایش به بازار سرمایه شد. به خصوص از سال‌های 76 تا 83 بورس رونق بسیاری یافت.
برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به مطلب صندلی ریاست سازمان بورس به قالیباف رسید؛ اقدامات مثبت و منفی روسای پیشین چه بوده است؟
به موجب تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال 1384 سازمان بورس به‌عنوان ناظر بازار سرمایه اختیارات بیشتری به دست آورد و بازار سرمایه بیش‌ازپیش گسترش یافت.
به مرور بورس کالا هم به عنوان بخشی از بازار سرمایه، رشد خوبی را تجربه کرد و به‌جز محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی و فلزی را زیرمجموعه خود قرارداد.
در حال حاضر بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی، از بورس‌های بزرگی هستند که زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار، فعالیت می‌کنند.
بازار بورس نسبت به دیگر بازارهای منطقه‌ای این مزیت را دارد که 37 صنعت به‌طور مستقیم در آن مشارکت دارند. همچنین اکثریت بنگاه‌های دولتی طبق قانون اساسی، خصوصی‌سازی می‌شوند که افراد را مجاز به خرید سهم شرکت‌های تازه خصوصی شده می‌کنند. آخرین بنگاه دولتی عرضه شده در بورس سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی است که با استقبال بالایی نیز مواجه گردید.
اگر تمایل دارید درباره عرضه اولیه‌ها بیشتر مطالعه کنید، پیشنهاد می‌شود که به مقاله عرضه اولیه چیست؟ چگونه عرضه اولیه بخریم؟ مراجعه کنید.
برای انجام معاملات بازار بورس و فرابورس، داشتن کد بورسی شخص از ملزومات این کار است. کد بورسی در واقع کد شناسایی سرمایه‌گذار است که برای هر شخص منحصربه‌فرد است.
برای ورود به بورس و دریافت کد بورسی، باید ابتدا اطلاعات خود را به طور کامل در سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) ثبت کنید. این کار باعث سهولت در انجام کارهایی مانند مراجعه به کارگزاری و پر کردن تعداد زیادی پرسش‌نامه برای احراز هویت است.
در اصل سامانه سجام برای این وجود دارد که برای ورود به بازارهای سرمایه نیاز به تکرار احراز هویت نداشته باشید. پس از تکمیل اطلاعات سامانه سجام و دریافت کد رهگیری، باید به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنید تا اطلاعات شما تائید شود.
زمانی که اطلاعات شما به‌عنوان سرمایه‌گذار ثبت شد، می‌توانید به کارگزاری موردنظر خود مراجعه کنید و با دریافت نام کاربری و رمز عبور مربوط به خودتان از کارگزاری، وارد بازار بورس شوید و معاملات خود را انجام دهید. درگاه‌های کارگزاری، واسطه‌هایی بین سرمایه‌گذاران و دنیای بورس برای خریدوفروش سهام هستند.
نخستین کارگزار خصوصی بورس در ایران «محمود کریشچی» یک تاجر تبریزی بود که با عنوان معامله‌گر اوراق اصلاحات ارضی، به عنوان نماینده بخش خصوصی بازار سرمایه از سال 1348 وارد بازار سهام شد.
ایشان قبل از ورود به این بازار در زمینه خریدوفروش اوراق اصلاحات ارضی در بانک کشاورزی فعالیت می‌کرد که به پیشنهاد یکی از مدیران بانک ملی، وارد بازار بورس شد.
حال به تشریح هرکدام از سه بازار ایران یعنی بورس ارز، کالا و اوراق بهادار می‌پردازیم.
بازار خریدوفروش دائمی و منظمی است که در آن کالاهای مشخصی مانند گندم، شکر، مواد شیمیایی و... معامله می‌شود.
بازاری است رسمی و دائمی که در محلی معین تشکیل می‌شود و در آن اوراق بهادار، مثل سهام شرکت‌ها و واحدهای تولیدی، تجاری و خدماتی معامله می‌شود.
بازاری که ارزها متقابلاً مبادله می‌شوند و میزان ارزش آن‌ها نسبت به هم در بازار، موجب پویا شدن بازار می‌شود. میزان نقد شوندگی در این بازار جزو ویژگی‌های مثبت این بازار محسوب می‌شود.
بورس ایران از چهار بخش اداری تشکیل‌شده است که عبارت‌اند از: شورای عالی بورس، هیئت پذیرش بورس اوراق بهادار، سازمان کارگزاری بورس و هیئت داوری بورس.
این شرکت‌ها، تعداد سهامی که در بازار اعلام می‌شود را به صورتی ارزش‌گذاری می‌کنند که ارزش شرکت تقسیم بر تعداد سهام آن به‌گونه‌ای باشد که میل به خرید در بازار بالا باشد.
اصلی‌ترین جذابیت این بازار برای مردم، سوددهی نسبتاً خوب آن است که می‌توان گفت حداقل بیشتر از بهره بانکی است. همچنین وجود گزینه‌های مختلف برای سرمایه‌گذاری از دیگر ویژگی‌های این بازار به شمار می‌رود به طوری که برای مثال طلا، اسناد خزانه اسلامی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز از گزینه‌های سرمایه‌گذاری به شمار می‌روند. (برای مطالعه بیشتر درباره اخزا می‌توانید به مقاله آشنایی با بازار و انواع اوراق مراجعه کنید؛ همچنین برای آشنایی بیشتر با صندوق‌های سرمایه‌گذاری پیشنهاد می‌شود که به مقاله صندوق‌های سرمایه‌گذاری چیست؟ مراجعه کنید و برای کسب اطلاع بیشتر درباره نحوه خریداری طلا در بورس می‌توانید به مقاله خرید طلا در بورس؛ دلیل و نحوه معامله طلا در بورس اوراق بهادار مراجعه کنید.)
سرمایه‌گذاری در بازار بورس، هم به‌صورت مستقیم و هم غیرمستقیم، بر اقتصاد کشور تأثیرگذار است. از نکات مثبت آن برای اقتصاد کشور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فرابورس اولین و تنها بازار خارج از بورس کشور است که از سال 88 فعال‌شده و تحت نظر سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت می‌کند.
فرابورس متشکل از 7 بازار است:
شرکت‌هایی که شرایط لازم برای پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار را ندارند می‌توانند به‌آسانی در بازار فرابورس وارد شوند. این در حالی است که بر اساس مقررات، کلیه مزایای موجود برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس هم تعریف شده‌اند و این دو بازار از لحاظ کارایی و عملکرد، فرق چندانی باهم ندارند.
تنها تفاوت در کیفیت شرکت‌ها و در پی آن شفافیت بیشتر در مورد فعالیت و اهمیت آن‌ها است؛ اما بعضاً سهامی در فرابورس یافت می‌شوند که از برخی سهام بازار بورس ارزشمندتر هستند. لذا بیش از اهمیت دادن به بازار باید شرکت مربوطه را بهتر شناخت و طبق آن اقدام به سرمایه‌گذاری نمود.
در مجموع می‌توان گفت مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است كه شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا میل به ورود سریع‌تر به بازار سرمایه را دارند. همچنین این شرکت‌ها می‌توانند پس از گذراندن مدت مشخصی با پیدا کردن شرایط خاصی وارد بورس شوند.
برای آشنایی بیشتر با تمام بازارهای مالی کشور می‌توانید دوره آموزشی رایگان آموزش همگانی سرمایه‌گذاری و برای آشنایی بیشتر با بازار بورس می‌توانید دوره آموزشی رایگان آشنایی با بازار بورس را مشاهده کنید.
نظرات