بهبود وضعیت مالی از راه‌های مختلفی محقق می‌شود. یکی از این راه‌ها افزایش سواد مالی است که در مطلب گام به گام با آموزش سواد مالی به آن پرداخته شد؛ اما در بین رویکردهای مختلف به این مقوله کمتر از دید توسعه پرداخته شده است. در واقع سرمایه‌هایی که برای بهبود وضعیت مالی باید به کار گرفت متفاوت هستند و شناخت آن‌ها می‌تواند بسیار ارزشمند باشد. در این مطلب قصد داریم تا از دیدگاه توسعه به امر بهبود وضعیت مالی نگاه کنیم و به نکات مختلف آن پی ببریم.

تعریف انواع سرمایه

برای توضیح سرمایه‌های مختلف ابتدا باید تعریف خود را از سرمایه مشخص کنیم. در طول زمان تعاریف مختلفی برای سرمایه ارائه شده است که هر کدام در زمان خود کاربرد داشته‌اند. از اولین تعاریف که سرمایه معادل زمین کشاورزی در نظر گرفته می‌شد، چرا که اقتصاد تماماً مبتنی بر کشاورزی و دامپروری بود، تا آخرین تعاریف آن که به شرح زیر است:

هر دارایی که منجر به تولید شود یا به نحوی منفعت و سودآوری ایجاد کند سرمایه در نظر گرفته می‌شود.

در اقتصاد توسعه انواع این سرمایه‌ها به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

سرمایه‌های اقتصادی و انسانی که به توسعه رفاه منجر می‌شوند.

سرمایه‌های اجتماعی و نمادین که به توسعه رضایت منجر می‌شوند.

سرمایه اقتصادی همان عوامل تولید از جمله زمین، ابزارآلات و پول هستند که در کنار نیروی انسانی منجر به افزایش و توسعه تولید می‌شوند. سرمایه‌ اجتماعی نیز هر آن چیزی است که از تعامل افراد با یکدیگر حاصل می‌شود و ارزش مالی دارد.

از این رو اعتماد، آبرو، امید، همدلی، نشاط و این قبیل مسائل عمومی سرمایه‌ اجتماعی به شمار می‌روند.

سرمایه‌های نمادین زمانی ایجاد می‌شوند که یک سرمایه‌ اجتماعی به مرحله شهرت و افتخار برسد. آثار تاریخی مشهور، جشن‌های ملی، افراد سرشناس و شناخته شده در جامعه در هر زمینه سرمایه‌های نمادین هستند.

جایگاه سرمایه‌های اقتصادی در بهبود وضعیت مالی

سرمایه‌های اقتصادی در گذشته به عنوان اصلی‌ترین عامل تولید و کسب درآمد به شمار می‌رفتند اما رفته رفته با انجام سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی در اقتصاد کشورها و همچنین افزایش جمعیت اکثر جوامع، اهمیت این سرمایه‌ها کمتر شد به طوری که بررسی‌های اخیر نشان می‌دهند سهم این سرمایه‌ها در رشد اقتصادی 20 درصد است. این بدان معنی است که جوامع با سرمایه اقتصادی کم نیز قادر به رشد و بهبود وضعیت مالی خود می‌باشند.

در سطح خرد نیز این مسئله موضوعیت دارد به طوری که رشد اقتصادی افراد و بنگاه‌ها بسیار کمتر از گذشته به داشتن سرمایه‌های اقتصادی وابسته است.

با پیشرفت‌ تکنولوژی طی دهه‌های اخیر و گذشتن اکثر جوامع از سطح رشد زیرساخت‌های اولیه، اکنون سرمایه‌های دیگر، آثار بیشتری در بهبود وضعیت مالی افراد یافته‌اند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

جایگاه سرمایه انسانی در بهبود وضعیت مالی

سرمایه انسانی در واقع همان نیروی کار است با این تفاوت که دیگر نیروی جسمی به عنوان تنها توانایی افراد در نظر گرفته نمی‌شود و نیروی ذهنی اکنون از اهمیت بیشتری برخوردار است.

سرمایه انسانی باید به دو ویژگی دانش و تجربه مجهز باشد تا بتواند ارزش خلق کند. این نکته نیز حائز اهمیت است که دانش ضمنی که از طریق تجربه حاصل می‌شود، از دانش آشکار ارزش بیشتری دارد و در فعالیت‌های اقتصادی مؤثرتر است.

با توجه به اهمیت یافتن ارتباطات و همچنین کار گروهی در محیط جدید کار، داشتن هوش هیجانی بالا از ضرورت‌های امروزه به حساب می‌آید. در واقع گفته می‌شود که هوش متعارف جایگاه چندانی در امر توسعه ندارد و این هوش هیجانی است که می‌تواند منجر به بهبود وضعیت افراد چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی شود. همچنین یادگیری مهارت‌هایی مثل تفکر نقادانه و نگاه آینده‌نگر نیز بسیار مؤثر خواهند بود.

برای مطالعه بیشتر در مورد فضای آینده اقتصاد ایران می‌توانید به مطلب چشم‌انداز اقتصادی و سرمایه‌گذاری در ایران مراجعه کنید.

نکته مهم در مورد یادگیری مهارت‌های شخصیتی و ذهنی آن است که این ویژگی‌ها عمدتاً در کودکی شکل می‌گیرند لذا فرآیند آموزشی خانواده و آموزش عمومی بسیار حائر اهمیت است. البته این به معنی عدم توانایی افراد بزرگتر در آموزش نیست. بلکه به این دلیل است که در کودکی آموزش به صورت ناخودآگاه شکل می‌گیرد و در بزرگسالی به علت خودآگاه بودن افراد و نهادینه شدن ویژگی‌ها، تغییر آن‌ها مشکل‌تر خواهد بود. از همین رو باید به آموزش ویژگی‌های شخصیتی کودکان اهمیت بیشتری داد. یکی از مهارت‌های مهم که افراد بهتر است از کودکی آن را فرابگیرند سواد مالی است؛ برای مطالعه بیشتر دراین‌باره می‌توانید به مقاله  آموزش سواد مالی برای کودکان مراجعه کنید.

جایگاه سرمایه‌های اجتماعی در بهبود وضعیت مالی

محققان توسعه معتقدند تمام سرمایه‌ها در صورت وجود سرمایه اجتماعی شکل می‌گیرند و در واقع فرض تحقق توسعه، سرمایه اجتماعی است. از همین رو می‌توان گفت که بهبود وضعیت مالی در عصر حاضر تا حد قابل توجهی به توانایی ما در تعاملات جمعی بستگی دارد.

• توانایی تعامل با دیگران و درک آن‌ها
• توانایی انجام کار تیمی
•  شبکه‌سازی با دیگران و ساختن روابط مستحکم‌تر

مسائلی هستند که از ضرورت‌های بهبود وضعیت مالی به حساب می‌روند.

علت این امر آن است که تعداد افراد متخصص در عصر حاضر افزایش چشم‌گیری پیدا کرده است و صرف داشتن یک مهارت مزیت چندانی به حساب نمی‌آید. بلکه افراد برای رفع نیازهایشان به مسائل بیشتری همچون اعتماد نیاز دارند.

فعالیت branding که از آن برای اعتبار بخشی به کسب‌وکارها استفاده می‌شود، در اصل فرایند اعتمادسازی است که گاهی تا سطح مشهور شدن آن کسب‌وکار پیش می‌رود.

آدام اسمیت پدر علم اقتصاد در کتاب معروف خود به نام تحقیقی پیرامون ماهیت و اسباب ثروت ملل اذعان می‌کند که عامل اصلی تولید فزاینده، همکاری است. از این رو یادگیری مهارت‌های اجتماعی امری کاملاً ضروری به حساب می‌آید.

از این رو در عصر کنونی که تولیدات به شدت افزایش یافته‌اند، نیاز به نوآوری و همکاری داریم تا بتوانیم از طریق افزایش بهره‌وری، ارزش آفرینی کنیم. این وضع در مورد ایران که تاکنون وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی داشته است موضوعیت بیشتری دارد به‌طوری‌که اکنون با کاهش درآمدهای نفتی دیگر نمی‌توان انتظار کارهای دولتی داشت.

جایگاه سرمایه‌های نمادین در بهبود وضعیت مالی

سرمایه‌های نمادین از ارزشمند‌ترین سرمایه‌های یک ملت به شمار می‌روند. این سرمایه‌‌ها معمولاً طی سالیان زیادی به مرز شهرت رسیده‌اند و می‌توان از آن‌ها به عنوان سرمایه یاد کرد. تخت جمشید را می‌توان از سرمایه‌های نمادین به حساب آورد. همین‌طور هنرمندان بزرگ کشور همچون استاد شجریان، ورزشکاران، اعیاد مختلف و غیره. این موارد همگی دارای ارزش‌های جمعی هستند و از آن‌ها می‌توان برای بهبود وضعیت مالی جامعه استفاده‌های بهینه‌ای کرد.

برای پی بردن به اهمیت این سرمایه‌ها همین بس که گفته می‌شود میزان ارزآوری دیوید بکام برای انگلیس از کل درآمد گردشگری ایران بیشتر است. ارزشی که وی می‌تواند خلق کند به حدی است که امارات پس از ساختن جزایر نخل خود یک ویلا به ایشان هدیه کرد. خبرِ این‌ که دیوید بکام در امارات خانه گرفته است در بسیاری مجلات و محافل مختلف پخش شد و پس از آن قیمت تمامی املاک آن جزیره چند برابر شد و از این طریق امارات توانست درآمد بسیاری کسب کند.

گفتنی است که سرمایه‌های نمادین در دوران بی‌ثباتی می‌توانند منجر به ایجاد ثبات شوند و در دوران ثبات موجب درآمدزایی و ارزآوری گردند.

جمع‌بندی

مفهوم توسعه بسیار گسترده است و ابعاد مختلفی را در برمی‌گیرد. در واقع می‌توان توسعه را به مثابه فلسفه‌ای برای زندگی در نظر گرفت؛ اما صرف نظر از ابعاد اجتماعی آن و مسائلی که به حاکمیت‌ها باز‌می‌گردد، برای اشخاص نیز مفاهیم آن می‌توانند کارآمد باشند.

مفاهیم توسعه توان این را دارند که منجر به بهبود وضعیت مالی شوند که در این مطلب به برخی از آن‌ها اشاره شد.

یادگیری این مفاهیم در کنار افزایش سواد مالی که در مطالب متعددی همچون جایگاه کنترل ریسک در سواد مالی؛ چگونه می‌توانیم سواد مالی خود را بهبود ببخشیم؟ و بودجه‌بندی چگونه می‌تواند باعث بهبود سواد مالی شود؟ مطرح گردید،‌ می‌تواند موجب شود تا رضایت و رفاه بیشتری را بتوان در زندگی تجربه کرد.

برای آشنایی بیشتر با تمام بازارهای مالی کشور می‌توانید دوره آموزشی رایگان آموزش همگانی سرمایه‌گذاری  و برای آشنایی بیشتر با بازار بورس می‌توانید دوره آموزشی رایگان دوره آشنایی با بازار بورس را مشاهده کنید.